26) POKOLENIE / 1954 / reż Andrzej Wajda 🙂

Tadeusz Łomnicki i Ryszard Kotys

MOJA OCENA: 5/10 (średni)

Gatunek: Dramat / Wojenny / Psychologiczny

Jeden z ważniejszych filmów polskiej kinematografii powojennej. Powstałe w 1954 roku „Pokolenie” pojawiło się na ekranach niemal w tym samym czasie co „Celuloza” Jerzego Kawalerowicza i „Człowiek na torze” Andrzeja Munka. Był to dla polskiego filmu i sztuki w ogóle czas przełomu. Kończyła się epoka realizmu socjalistycznego.

Awangardę rodzimej kultury zaczynali tworzyć uzdolnieni debiutanci, czasem nie pierwszej już młodości, których głos dotychczas tłumił kaganiec stalinowskiej cenzury. W poezji pojawiły się nazwiska Herberta, Grochowiaka, Białoszewskiego; w prozie i dramacie Hłaski, Nowakowskiego, Mrożka. W filmie zaczynał się rodzić kierunek, ochrzczony później mianem „szkoły polskiej”. Za jej pierwszego reprezentanta uważa się właśnie „Pokolenie”.

Debiutancki film Andrzeja Wajdy powstawał w niezwykłej atmosferze. Realizowali go ludzie bardzo młodzi (sam reżyser był wówczas jeszcze studentem) i pełni zapału, głodni nowych jakości artystycznych, opozycyjnych wobec „propagandowo-produkcyjnych” zadań sztuki. Wokół Andrzeja Wajdy skupiło się wiele przyszłych znakomitych nazwisk polskiego, a nawet światowego kina. Jerzy Lipman, Stefan Matyjaszkiewicz, Roman Polański, Tadeusz Łomnicki, Tadeusz Janczar, Zbigniew Cybulski, Kazimierz Kutz – podówczas jedynie asystent reżysera…Rezultatem ich pracy był film niezwykły – poruszający hołd dla pokolenia „Kolumbów”, a zarazem utwór niebanalny pod względem plastycznym, o oryginalnie komponowanych kadrach i ciekawym, kontrastowym montażu.

W warstwie fabularnej „Pokolenie” jest opowieścią o grupie lewicujących młodych ludzi, zaangażowanych w konspiracyjną walkę z hitlerowskim okupantem. Główny bohater – Stach rozpoczyna pracę w stolarni Berga. Działa tam komórka AK. Stach wszakże zaprzyjaźnia się z robotnikiem, związanym z lewicową Gwardią Ludową. Sekuła wyjaśnia mu istotę wyzysku kapitalistycznego i mobilizuje do nauki. Na tajnych kompletach Stach poznaje Dorotę – aktywistkę ZWM. Pod wpływem dziewczyny postanawia wstąpić do organizacji. Składa przysięgę wojskową, stara się też pozyskać do organizacji kolegę, ale on odmawia. Wkrótce Stach zostaje niesłusznie oskarżony o kradzież drewna i pobity przez niemieckiego oficera. Kolega zmaltretowanego chłopaka wykonuje na Niemcu wyrok, czym narusza zasady konspiracji. Tymczasem wybucha powstanie w getcie. Bohaterowie otrzymują rozkaz przejęcia grupy Żydów. Jasio Krone, ścigany przez Niemców, nie znajduje wyjścia z klatki schodowej i ginie samobójczą śmiercią… Stach zostaje na noc u Doroty. Rankiem, kiedy wychodzi po chleb, gestapo aresztuje dziewczynę… Teraz on przejmuje jej zadanie – organizuje nową grupę chłopców.

Ta nieskomplikowana historia, miejscami z konieczności nagięta do socrealistycznych rygorów, pozwoliła reżyserowi mistrzowsko oddać klimat moralny, któremu podlegali polscy dwudziestolatkowie w czasie okupacji. Ich patriotyzm, ofiarność, odwagę i poświęcenie ukazał Wajda w błysku młodzieńczego idealizmu. Udała mu się rzecz niezmiernie rzadka. Dawkując umiejętnie patos i liryzm wykreował bohaterów czystych moralnie, lecz nie śmiesznych, naiwnych czy infantylnych. Przeciwnie – żyjących w obliczu codziennie dokonującej się apokalipsy, świadomych otaczającego ich barbarzyństwa, doświadczających cierpienia i niejednej tragedii. Być może dlatego, po prawie 50 latach, debiutancki film Wajdy wytrzymuje próbę czasu.

SKALA: 

 Tadeusz Janczar

Taduesz Łomnicki i Janusz Paluszkiewicz

Tadeusz Łomnicki i Hanna Skarżanka

Urszula Modrzyńska, Janusz Paluszkiewicz i Tadeusz Łomnicki

Reżyseria: Andrzej Wajda / Scenariusz: Bohdan Czeszko / Zdjęcia: Jerzy Lipman i Stefan Matyjaszkiewicz / Muzyka: Andrzej Markowski

Obsada:

Tadeusz Łomnicki, odtwórca roli Stacha

Tadeusz Łomnicki − Stach Mazur ps. „Bartek”, bojownik ZWM

Urszula Modrzyńska − Ewa ps. „Dorota”, dowódca plutonu ZWM

Tadeusz Janczar − czeladnik Jasio Krone, bojownik ZWM

Ryszard Kotys − Jacek, bojownik ZWM

Janusz Paluszkiewicz − robotnik Sekuła, bojownik GL

Roman Polański − Mundek, bojownik ZWM

Zofia Czerwińska − barmanka Lola

Zbigniew Cybulski − Kostek

Zygmunt Hobot − Żyd Abram

Bronisław Kassowski − Waldemar Berg, właściciel stolarni

Jerzy Krasowski − Władek, major AK

Ludwik Benoit − Grzesio

Hanna Skarżanka − Antoniowa, matka Stacha

Zygmunt Zintel − majster Ziarno, plutonowy AK

Stanisław Milski − dozorca Krone, ojciec Jasia

Janusz Ściwiarski − Ryszard Berg, kierownik stolarni

Ryszard Ber − Zyzio Kościelniak

August Kowalczyk − ksiądz

Tadeusz Fijewski − niemiecki wartownik w tartaku

Kazimierz Wichniarz − oficer niemiecki

Cezary Julski − woźnica

Wiesław Gołas − żandarm niemiecki