119) PIEKŁO I NIEBO / 1966 / reż Stanisław Różewicz 😃

Andrzej Szczepkowski i Irena Szczurowska

MOJA OCENA: 8/10 (bardzo dobry)

Gatunek: Fantasy / Komedia

Wbrew swemu tytułowi „Piekło i niebo” dotyczy spraw wyłącznie ziemskich. Dla Stanisława Różewicza, czołowego realisty polskiego kina, zaświaty są jedynie wytworem ludzkiej wyobraźni, dającym złudną nadzieję, że po śmierci czeka na człowieka jakaś piękniejsza, lepsza forma egzystencji. Życie pozagrobowe potraktował więc reżyser umownie, jako fabularny pretekst do podzielenia się z widzem kilkoma refleksjami na temat ludzkich relacji z doczesnością. Pomimo komediowej (a czasem wręcz groteskowej) tonacji, „Piekło i niebo” daje się także interpretować jako filozoficzna powiastka z dość wyraźnym przesłaniem, bliskim słynnemu epikurejskiemu „carpe diem”.

Życie wszak jest krótkie, korzystajmy zatem, na ile to możliwe, z jego uroków i nie marnujmy czasu na irracjonalne mamidła. Wyrazicielem tej postawy jest dziadek, w którym można się chyba dopatrywać „alter ego” reżysera. Nie brak też w „Piekle i niebie” tak znamiennych dla Różewicza akcentów moralistycznych. Scena „sądu szczegółowego”, podczas którego wyświetla się filmiki, demaskujące myśli i motywacje bohaterów, daje wiele do myślenia. Pośród humorystycznych grepsów reżyser dyskretnie przemyca pesymistyczny przecież pogląd o nieustannej obecności zła w człowieku. Raz będzie to chciwość, kiedy indziej egoizm i zdrada.

Reżyser przyjeżdża do autorów po obiecany scenariusz. Niestety, praca nie jest skończona i otrzymuje jedynie notatki, fragmenty myśli, pomysłów, rozmów. Ten fragmentaryczny materiał staje się jednak podstawą filmu, którego głównymi bohaterami są: Ignacy Zasada – starszy referent w stanie spoczynku, jego dziewięcioletni wnuk Piotruś, urzędnik Stefan, który morduje bogatą ciotkę dla samochodu, oraz ponętna Kika. Autobus, którym podróżują, ulega wypadkowi. Wszyscy spotykają się w zaświatach, na sali sądu szczegółowego. Po rozprawie dziadek trafia do piekła, a Piotruś, za swoje bohaterskie marzenia, do nieba. Obaj stwierdzają ze zdumieniem, że w świecie nadprzyrodzonym obowiązują te same prawa i porządki co na ziemi. W sądzie szczegółowym panuje bałagan i biurokracja, giną akta, a dusze latami czekają na ogłoszenie wyroków. W piekle brakuje opału, smoła jest zimna, w niebie nie stroni się od plotek. Dziadek w swej wędrówce trafia do czyśćca, a w końcu udaje mu się wkraść do nieba, gdzie spotyka swego kompletnie znudzonego śpiewami aniołów wnuka. Pomysłowy wnuczek robi dziurę w niebie i razem z dziadkiem wraca na ziemię.

SKALA: 

Jacek Fedorowicz, Zygmunt Zintel i Jan Kobuszewski

Irena Szczurowska

Kazimierz Opaliński

Marta Lipińska

Reżyseria: Stanisław Różewicz / Scenariusz: Kornel Filipowicz, Tadeusz Różewicz / Zdjęcia: Kurt Weber / Muzyka: Wojciech Kilar

Obsada:

Kazimierz Opaliński − dziadek Ignacy Zasada

Józef Frątczak − Piotruś, wnuk Zasady

Andrzej Szczepkowski − Franciszek

Wiesław Michnikowski − Stefan

Irena Szczurowska − Katarzyna Słaboś "Kika"

Marta Lipińska − Anioł stróż Piotrusia

Elżbieta Starostecka − Anioł stróż

Tadeusz Pluciński − Diabeł stróż dziadka/kelner

Hanka Bielicka − druga żona Franciszka

Elżbieta Borkowska-Szukszta − kobieta bawiąca się z Ignacym

Aleksandra Leszczyńska − Emilia Brzeska, ciotka Stefana

Maciej Borniński − szczęśliwy mieszkaniec nieba

Wojciech Siemion − demagog w piekle

Jan Ciecierski − Kostuś, przyjaciel Ignacego Zasady

Lech Ordon − diabeł, w starym piekle

Kazimierz Fabisiak − diabeł, w starym piekle

Jacek Fedorowicz − scenarzysta

Jan Kobuszewski − scenarzysta

Krystyna Feldman − pasażerka autobusu

Aleksander Fogiel − mieszkaniec nieba

Bogumił Kobiela − markiz na rożnie

Jerzy Turek − diabeł z obcęgami w starym piekle

Józef Nalberczak − kierowca autobusu

Stanisław Marian Kamiński − mężczyzna czekający na sąd

Janusz Paluszkiewicz − leśniczy, przyjaciel Ignacego Zasady

Bronisław Pawlik − pustelnik w czyśćcu

Michał Szewczyk − żołnierz

Krzysztof Litwin − książę małżonek w marzeniu Franciszka